مسجد حاجی سرکه، عبادتگاهی در میان باغ‌ بود

مسجد حضرت امام‌حسین (ع) یا اگر بخواهیم با عنوان قدیمی‌اش از آن یاد کنیم، مسجد «حاجی‌سرکه» از عناصر هویتی خیابان آیت‌الله عبادی است. این نیایشگاه در بخشی از محله راه‌آهن یا دقیق‌تر، در حدفاصل چهارراه خواجه‌ربیع به سمت چهارراه راه‌آهن، همان اوایل مسیر قرار گرفته است.

پیشینه این مسجد را به حدود شش تا هفت دهه پیش می‌رسانند و دلیل شهرتش به «حاجی‌سرکه» را لقب واقف آن که گویا در کار تولید سرکه بوده است، عنوان کرده‌اند.

از ویژگی‌هایی که درباره مسجد قدیمی ما برشمرده‌اند، این است که کسانی که چیزی نذرش کرده‌اند، حاجت‌روا شده‌اند. در این‌باره ما خیلی گذرا نقل‌قولی آورده‌ایم، اما ازآنجاکه منبع استناد ما شفاهی است، بیش از آن را به عهده اهلش گذاشته و به همین مختصر بسنده کرده‌ایم.

همچنین گفته شده که تاکنون چندین‌بار ساختمان مسجد بازسازی شده است که واپسینِ آن، بنا به صحبت‌های معمار و عضو هیئت‌امنای مسجد، حدود یک‌دهه است که دنبال می‌شود. ساخت‌وسازی که ظاهرا به پایان رسیده، اما برخی جزئیاتش از قبیل آشپزخانه هنوز جای کار دارد. شهرآرامحله برای آشنایی بیشتر خود و خوانندگانش با مسجد حضرت امام‌حسین (ع) به‌سراغ دست‌اندرکاران مسجد و اهالی محل رفته و صحبت‌های آنها را درباره این مرکز دینی و مذهبی قدیمی شنیده است.

در اینجا هوای نیازمندان را دارند

یکی از کسبه‌ای که مغازه‌اش در همسایگی مسجد است، عباسعلی لالوی است. ساعت‌ساز هفتادوهفت‌ساله خیابان آیت‌ا... عبادی درباره این مسجد می‌گوید: اینجا خیلی قدیمی و واقف آن شخصی معروف به «حاجی‌سرکه» است و از همان زمان وقف ملک، این اسم بر روی مسجد ماند. تا حالا بنا سه‌بار برای بازسازی و آبادانی‌اش، ویران شده است.

او عنوان می‌کند: یکی از کار‌های خوب مسجد، این است که به افراد مستضعف، کمک مالی خوبی می‌کند؛ یعنی با حفظ شأن آنها کمک‌هایی از قبیل خواربار و پوشاک به نیازمندان اهدا می‌شود.

از بانوان سالخورده غفلت نکرده‌اند

فاطمه خجسته نیز که برای تعمیر ساعتش به مغازه ساعت‌سازی آمده است، درباره این مکان مذهبی می‌گوید: ده، دوازده سال است که این بنا در حال ساخت است و مردم هم انصافا کمک زیادی کرده و واقعا به عشق امام‌حسین (ع) مسجد شیک و مرتبی فراهم کرده‌اند.

او در ادامه یادآوری می‌کند: گِله‌ای درباره مساجد وجود دارد مبنی بر اینکه خیلی از آنها رعایت حال خانم‌ها را نمی‌کنند و در این اماکن دینی، جایی را به عبادت و نماز بانوان اختصاص می‌دهند که پله زیاد دارد. قبول کنیم بیشتر بانوانی که در چنین مکان‌هایی حضور پیدا می‌کنند، میان‌سال و کهنسال هستند؛ پس باید هنگام ساخت، این مسئله درنظر گرفته شود که طبقه همکف را به خانم‌ها اختصاص دهند. ولی در مسجد حاجی‌سرکه با اینکه در طبقه بالا جایی را برای خانم‌ها ساخته‌اند، بخشی از طبقه همکف را هم که اختصاص به آقایان داشت، مجزا کرده‌اند تا خانم‌هایی که در رفت‌وآمد از پله مشکل دارند، از آن استفاده کنند.

رویای صادقه

حسین مهدی‌زاده را اهالی این محدوده از خیابان آیت‌ا... عبادی و به‌ویژه مسجدی‌های آن خوب می‌شناسند. او خودش را «خادم‌الحسین (ع)» می‌خواند و از ماجرا‌های زیادی از این مسجد می‌گوید که به چشم خود دیده است. مشهور‌ترین آنها هم این است که هروقت برای ادامه ساخت‌وساز مسجد با مشکل مالی مواجه شده‌اند، خداوند واسطه و نیکوکاری را برای کمک فرستاده است. می‌گوید: یک‌بار همسرم در یکی از همان رویا‌های صادقه دید که سید بزرگواری برای سرکشی به داخل شبستان مسجد آمد و دیری نگذشت که نیکوکاری برای ادامه کار به مسجد کمک کرد.

جوانی که بچه‌دار نمی‌شد

مهدی‌زاده ادامه می‌دهد: یادم می‌آید سال‌ها پیش، جوانی هم‌سن‌وسال خودم به مسجد می‌آمد و چهارپنج ماه بود که مرتب او را می‌دیدم که در صف اول نمازجماعت می‌ایستد. یک‌بار سر درددلش را برایم باز کرد که شش‌سال است ازدواج کرده، اما خدا به او اولادی نداده است. بعد از مدتی متوجه شدم برای کمک به مسجد نذری کرده است. خدا خودش نَه یک فرزند بلکه پنج پسر به او عنایت کرد. الان هم با اینکه ساکن این محدوده نیست، گاهی او را در مسجد می‌بینم.

مسجدی در میان باغ‌ها

خداوند در آیه۱۸ سوره توبه می‌فرماید: «مساجد خدا را تنها کسانى آباد می‌کنند که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و نماز برپا داشته و زکات داده و جز از خدا نترسیده‏‌اند، پس امید است که اینان از راه‏‌یافتگان باشند». یکی از افرادی که شاید بتوان او را مصداق این آیه شریفه قرآن کریم دانست، معمار و سازنده مسجد حضرت امام‌حسین (ع) است.

سیدحسن حسینی، معمار افتخاری که عضو هیئت‌امنای مسجد هم هست، در گفتگو با خبرنگار شهرآرامحله عنوان می‌کند: مسجد امام‌حسین (ع) معروف به حاجی‌سرکه از مساجد قدیمی در خیابان آیت‌ا... عبادی است که تاکنون بزرگان بسیاری پا به آن گذاشته و نماز خوانده‌اند. سال‌ها پیش که برای استخراج سوابق مسجد به اداره اوقاف مراجعه کردم، مشخص شد که بانی آن شخصی به نام «محمدرضا محمد‌زاده» بوده و حدود ۷۰ سال پیش این ملک را وقف مسجد کرده است. اطراف این زمین، باغ‌های انگور زیادی بوده و در این محدوده بساط تولید آبغوره و سرکه پهن بوده است. واقف هم که خود گویا دستی در کار تولید سرکه داشته، در بین اهالی آن زمان معروف به حاجی‌سرکه بوده است.

او اضافه می‌کند: ماجرای نام‌گذاری هم قصه خودش را دارد. سال‌های دور بود که حاج‌آقای صالحی که ۴۰سال پیش‌نماز این مسجد بودند، پیشنهاد دادند نام این مکان به نام مبارک امام سوم شیعیان تغییر پیدا کند. این پیشنهاد با موافقت هیئت‌امنا روبه‌رو شد. با توجه به تجربه و تخصصی که در ساخت‌وساز داشتم، حدود ۱۰ سال پیش هم زمام امور ساخت‌وساز مسجد به من سپرده شد تا اقدام به ساخت این بنا کنم. من به همراه پسرم، سیدجواد، کار را به‌دست گرفتیم و در حال حاضر در مراحل نهایی آن هستیم.

مسجد امام‌حسین (ع) معروف به حاجی‌سرکه از مساجد قدیمی در خیابان آیت‌الله عبادی است

عبادتگاه ضدزلزله

حسینی خاطرنشان می‌کند: برای این بنا ۹دیوار برشی درنظر گرفته‌ام تا این خانه خدا از گزند زلزله درامان بماند. همچنین پنج طبقه برای آن ساخته‌ام که از سرویس بهداشتی مجزا تا آشپزخانه و شبستان خانم‌ها و آقایان و بخش‌هایی برای کار فرهنگی را دربرمی‌گیرد.

از ۲۰ تا ۲۵۰میلیون تومان

معمار افتخاری مسجد با بیان اینکه دست‌های زیادی در تکمیل این بنای معنوی یاریگرمان شدند، به موضوع جالبی اشاره می‌کند: سال‌های ابتدایی ساخت دوباره بنا بود و برای ادامه کار به پول نیاز داشتیم. به صورت اتفاقی با فردی آشنا شدم که در بانک کار می‌کرد.

از او برای ساختمان مسجد درخواست ۲۰میلیون تومان وام کردم. با کلی دوندگی و چک و ضامن قرار شد ۱۰ میلیون تومان وام بدهند. هنگام دریافت وجه متوجه شدم که سود خود را از مبلغ وام برداشته و ۹ میلیون‌واندی به من داده‌اند. با اینکه برای ادامه ساخت‌وساز مسجد به آن پول نیاز مبرم داشتم، تمام‌وکمال آن را برگرداندم. احساس می‌کردم پول درستی برای ساخت این مکان مقدس نیست. مدت زمان زیادی نگذشته بود که عنایت ویژه خود امام‌حسین (ع) شامل حال ما شد؛ نیکوکار بزرگواری سر راهمان قرار گرفت و به‌تدریج نَه ۲۰ میلیون تومان که ۲۵۰ میلیون تومان برای عمران و آبادی مسجد کمک کرد.

او یادآوری می‌کند: البته قرار بود شهرداری هم به این مسجد مساعدت مالی بکند که این موضوع به دلایلی به تاخیر افتاد و تاکنون کمکی دریافت نکرده‌ایم.

*این گزارش یکشنبه ۱۰ خرداد ۱۳۹۴ در شماره ۱۵۳ شهرآرامحله منطقه ۳ چاپ شده است.